DŁUBNIA

Znalezione w dokumentach zapisane nazwy - rok 1222 rzeka Dlubna, 1325 Dlubnia, 1443 Dlubnya, 1457 Dlupnya, 1507 Lubnya. Rzeka, to lewy dopływ Wisły, źródła koło wsi Jangrot (DHn. 1 s. 78), uchodzi przy wsi Mogiła, włączonej w 1951 r. do Nowej Huty dzielnicy Krakowa.

1222 rok Iwo biskup krakowski i Wisław dziedzic Prandocina uposażają klasztor w Prandocinie. Biskup Iwo nadaje klasztorowi m. in. swą posiadłość (praedium) zw. Mogiła sive Tumba nad rzeką Dłubnią. (Mog. 2); 1225 rok Leszek Biały oświadcza m. in. o przeniesieniu przez bpa krakowskiego Iwona klasztoru mogilskiego z Kacic do Mogiły nad rzeką Wisłą i Dłubnią, Mogiła (Mog. 4 - dok. podrobiony); nad rz. Dłubnią klasztor Norbertanek ufundowany przez bpa krak . Iwona (1) (DH 4 s. 190-191);

1 -(Wg Z. Kozłowskiej-Budkowej, Uposażenie klasztoru pp. Norbertanek w Imbramowicach (1228-1450). Studia historyczne ku czci Stan. Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938, s. 369-80, data fundacji klasztoru i osoba fundatora to domysł Długosza.)

1229 rok papież Grzegorz IX zatwierdza klasztorowi Norbertanek w Dłubni posiadanie m. in. wsi Dłubnia (2),

2 -(Taż autorka stwierdza, tamże s. 170-72, iż pod nazwą Dłubni kryły się w XIII w. dwie wsie: Imbramowice, leżące na Wschód od klasztoru, w górę rzeki Dłubni, i Ściborzyce, leżące na E od klasztoru, w dół rzeki. Obie wsie są wymienione w źródłach po raz pierwszy w 1275 r. Do klasztoru Norbertanek należała w tym czasie jednak tylko część Ściborzyc, leżąca bliżej klasztoru, która z czasem wyodrębniła się w osobną wieś o nazwie Małyszyce. Pierwsza wiadomość o tej wsi pochodzi dopiero z 1369 r. Mimo iż klasztor od r. 1275 wzmiankowany jest w źródłach, jako leżący w Imbramowicach, lub jako klasztor imbramowicki [w 1369 jeszcze jako leżący w Dłubni - Pol. 3, 158], to w rzeczywistości znajdował się on między Imbramowicami a Małyszycami.)
w której leży klasztor oraz młyna leżącego po drugiej stronie rzeki Dłubni, → Imbramowice (Imbr. 2);

1238 Henryk [Brodaty] nadaje klasztorowi mogilskiemu część → Czyrzyn zwane Truskilewic oraz prawo łowienia bobrów w rzece zw. Dłubnia. (Mog. 15);

1252 Bolesław Wstydl. poświadcza, iż rycerze Ścibor i Strachota ss. zm. Mikołaja sprzedali klasztorowi szczyrz. dziedzictwo zw. → Ściborzyce nad rz. D. (Mp. 1, 38);

1273 wieś kap. krak. → Raciborowice położona nad [rz.] D. (KK 1, 72);

1275 Lambert zasadźca wsi → Zagórowa i → Trzyciąż otrzymuje m. in. prawo zbudowania 2 młynów nad rz. D. (Imbr. 8);

1288 Leszek Cz. zatwierdza ugodę zawartą pomiędzy kl. miech. a komesem Krzesławem w sprawie posiadłości → Krzesławice położonej nad rz. D. (Mp. 2, 510);

1295 lokacja wsi → Glanów nad rz. D. w kasztelanii krak. Sołtys Tomasz otrzymuje m. in. prawo zbudowania stawu i młyna oraz połowu ryb we wspomnianej rz. (Mp. 1, 124);

1300 Marcin sołtys wsi → Michałowice należącej do kl. Bożogrobców w Miechowie a położonej nad rz. D. może zbudować młyn w górnym biegu rz., gdzie uprzednio też stał młyn. Do kl. mają należeć 2 ł. z drugiej strony rz. Inne zaś łany, które są po tej stronie rz., mają być wymierzone i pewna ich cz. w kierunku zachodnim ma być przyznana Marcinowi (Mp. 2, 539);

1325 Władysław Łok. zamienia z kl. miech. wieś → Krzesławice nad rz. D. za wieś Solec w ziemi sand. (Mp. 2, 588);

1367 Kazimierz W. zatwierdza ugodę zawartą między opatem mogilskim Mikołajem a prep. Ś. Floriana w Krakowie Gerardem w sprawie kanału z wodą z rz. D. idącego przez Bieńczyce do kl. mogilskiego. Kl. miał od fundacji i ma teraz pr. do doprowadzenia wody bez przeszkód ze strony prepozyta (Mog. 82).

1402 Mikołaj opat kl. w Mogile zawiera ugodę z Michałem prep. miech. i jego rządcą Filipem w sprawie upustu wody z rz. D. naprzeciwko dworu w Krzesławicach, gdzie był dawny wypływ tej wody. Opat zabrał trzecią cz. wody z rz. dla swego kl. (SP 2, 867; DSZ 90);

1402 Mikołaj opat kl. w Mogile zawiera ugodę z Michałem prep. miech. i jego rządcą Filipem w sprawie upustu wody z rz. D. naprzeciwko dworu w Krzesławicach, gdzie był dawny wypływ tej wody. Opat zabrał trzecią cz. wody z rz. dla swego kl. (SP 2, 867; DSZ 90);

1406 cz. sołectwa w → Ściborzycach nad rz. D. (KSN 1609; ZDM 5, 1188);

1412 młyn w → Wysocicach nad rz. D. (KK 2, 531);

1419 z podziału dóbr między Jakubem pleb. ze Stopnicy [pow. wiśl.] oraz Iwonem i Bartłomiejem braćmi rodz. ss. Mścisława niegdyś dz. z Gór [pow. wiśl.], Jakub otrzymuje w wieczyste posiadanie folwark zw. Mikułowice (Miculowice) [k. Iwanowic] z młynem nad rz. D. i z dziedzictwami zw. Poskitów i Przestańsko w pow. krak. (SP 2, 1616);

1443 Anna wd. po Jakubie z Boturzyna podsędku krak. wraz ze swymi ss. Jakubem i Stanisławem braćmi niepodzielonymi sprzedaje Mikołajowi z Kończyc i jego prawnym następcom karczmę zw. „Thibrz” i młyn na rz. D. przy wielkiej drodze krakowskiej do Słomnik. Bracia poręczają za br. Jana zakonnika tyn. Jeśli Mikołaj nie ww.iąże się do karczmy i młyna, otrzyma od braci wieś Glew (ZK 12 s. 51); Mikołaj z Kończyc odstępuje doktorom i kanonikom Ś. Floriana w Krakowie [właścicielom wsi Książniczki] w zamian za ich rolę po prawej stronie drogi prowadzącej z Krakowa do Słomnik swoją rolę przy dawnych granicach i rowach pomiędzy Kończycami i Książniczkami i od rowów albo bagien z jednej strony, z drugiej zaś od drogi publicznej z Książniczek do Kończyc po prawej stronie i od rowów albo bagien k. rz. [D.], aż do brzegu tej rz. Jednocześnie Mikołaj rezerwuje dla siebie rzekę i jej brzeg, ale tylko wtedy, jeśli woda nie zniszczy brzegu, aż do rowów i znaków blisko rzeki (KUJ 2, 117);

1444 doktorzy i kanonicy Ś. Floriana w Kleparzu zawierają ugodę z Mikołajem dz. z Kończyc w sprawie granic pomiędzy Książniczkami, należącymi do kanoników, a Kończycami należącymi do Mikołaja. Granica idzie m. in. od brzegu rz. D. przez wielką drogę do starej drogi, która prowadzi w kierunku Pielgrzymowic. Mikołaj może prowadzić wodę z D. od znaku początkowego między następnymi znakami. Ma też sam postawić most na rz. D. Jeśli poprowadzi wodę starym korytem, wtedy także postawi most i będzie go naprawiać. Kmiecie z Książniczek nie będą budować z Mikołajem mostów, ale będą mogli z nich korzystać. Kanonicy wykopią rów przy swej roli od drogi Słomnickiej do drogi w kierunku Pielgrzymowic (KUJ 2, 122); 1446 prep. Marcin i kl. w → Imbramowicach zawierają ugodę ze Stan. Szreniawą dz. Imbramowic m. in. w sprawie wykorzystania wody i konserwacji brzegów rz. Dłubni w Imbramowicach. Marcin wraz z kl. winien z tego miejsca rzeki, z którego spływa woda, wykopać kanał czyli rynnę na głębokość i szerokość 1/4 łokcia, a w razie wylewu obie układające się strony mają dbać o jego konserwację i właściwy bieg potoku. Klasztor winien poniżej rzek pośrodku dróg koło znaków wykopać fosę dla spływu wody na szerokość 3 łokci, aż do wielkiej rzeki [Dłubni], która płynie od młyna Stanisława, i usypać na niej groblę. Obie strony mają konserwować brzegi rzeki, Stanisław naprzeciw swego młyna, klasztor od kmiecia Bartłomieja. Poza tym Stan. Szreniawa dla własnej troski i w razie konieczności winien zabezpieczać swą cz. rzeki od swego młyna aż do nowej grobli, klasztor zaś od tej grobli aż do swego młyna w Imbramowicach ma naprawiać fosę. W przypadku gdy woda przerwie fosę, klasztor ma poniżej zbudować jaz (Imbr. 22);

1448 Jakub z Czajowic sprzedaje Wichnie opatce kl. Ś. Andrzeja w Krakowie łąkę w Wilczkowicach leżącą pod młynem Maszkowskim przy moście [na rz. D. i rozciągającą się] od rz. D. do granicy Wilczkowskiej (ZK 150 s. 343); 1449 Jan prep. miech. i Franciszek prep. kościoła Ś. Floriana we Florencji czyli w Kleparzu, zawierają ugodę w sprawie młyna Jana w Krzesławicach leżącego nad rz. D. Zgodnie z umową Jan nadal będzie posiadał ten młyn, natomiast Franciszek może zbudować młyn na tej rz. w granicach Bieńczyc (ZK 13 s. 301).

1458 rz. D. rozgranicza wieś → Zesławice od Mistrzowic [dziś Mistrzejowice] należących do scholastyka krak. Kaspra Rokenberka (Mog. s. 57); 1459 łąka sołectwa w → Glanowie rozciąga się aż do rz. D. (Teut. 3 s. 157); 1468 z podziału dóbr dziedz. między Janem Walem i Janem (zwanym dalej w tekście Mikołajem) s. Piotra z Wilczkowic, Janowi Walowi przypada m. in. trzecia cz. ról opust. poniżej wsi → Wilczkowice nad rz. D. (ZK 17 s. 580);

1470-80 nad rz. D. leżą wsie: → → Imbramowice, Małyszyce, Ściborzyce, Żarnowica, Wysocice, Sieciechowice, Biskupice, Iwanowice, Maszków, Michałowice, Raciborowice, Dziekanowice, Zesławice, Mistrzowice [dziś Mistrzejowice], Bieńczyce, Krzesławice, Mogiła (DLb. 1 s. 72, 78-9, 122, 147, 155-6, 206-7, 479; 2 s. 31-3, 164; 3 s. 15-6, 105, 107-10, 115, 421-3, 426, 429, 441); młyny nad rz. D. we wsiach: → → Bieńczyce, Biskupice, Imbramowice, Krzesławice, Małyszyce, Michałowice, Mistrzowice, Raciborowice, Ściborzyce, Wysocice, Zesławice (DLb. 1 s. 78-9, 206-7, 479; 2 s. 31, 58, 60, 164; 3 s. 15-6, 108-10, 115, 422-3, 426, 429, 441); od wsi Bieńczyce [do kl. w Mogile] rz. D. uregulowana wałami. Jedna odnoga przepływa k. kl. [w Mogile], druga nawadnia stawy, porusza młyn i tartak (DLb. 3 s. 422-3); a.

1480 od zachodu Wisła przyjmuje m. in. rz. D. ze źródłem k. wsi Jangrot i ujściem k. wsi i klasztoru Mogiły; rz. D. utrzymuje swe wody na jednakowym poziomie w ciągu całego roku, bez względu na upały czy mrozy, deszcze czy susze (DHn. 1 s. 78); pocz. XVI w. założono papiernię na gruntach kl. Cystersów we wsi Mogile nad rz. D. (W. Budka, Papiernie w Polsce XVI w., s. 20, 23, 53);

1507 Krystyn Mninoski z Mninogi [dziś Minoga] i Jan, Mik., Stan. i Jakub Płazowie dokonują rozgraniczenia swych dóbr, m. in. brzegów rz. L. leżących w dziedzictwie Lesieniec. Na rz. L. zbudowana jest śluza i jaz doprowadzający wodę do młyna Sieciechowice [raczej młyna we wsi Sieciechowice] (ZK 154 s. 306-8);

1521 rola w → Zagórowej k. rz. D. (MS 4, 13014; MK 35 s. 593);

1524 Mik. Grzegorzowski odstępuje Maciejowi Łagiewnickiemu pleb. w Iwanowicach łąkę leżącą między polem pleb. sieciechowskiego w Sieciechowicach a rz. D., aż do łąki Krystyna Minoskiego (MS 4, 4437);

1525 Zygmunt Stary pozwala kl. mogilskiemu pobierać mostowe na D. z obowiązkiem utrzymania grobli i mostu znajdującego się k. Mogiły w kierunku Pleszowa (Mog. 161); łąka w dobrach → Sieciechowice położona przy roli plebana sieciechowskiego z jednej strony i przy rz. D. z drugiej strony (ZK 27 s. 74);

1526 w → Maszkowie młyn Żyrkowski [nad rz. D.] oraz karczma zw. Maszkowska położona z drugiej strony rz. D. (ZK 27 s. 215);

1535 Gołyszyn i Wysocice [leżą] nad rz. D. (ZK 30 s. 391); 1549 papiernia w Wilczkowicach nad rz. D. (W. Budka, Papiernie w Polsce, s. 21, 55). Ok. 1559 w Młodziejowicach nad rz. D. powstaje papiernia (W. Budka, Papiernia w Młodziejowicach, s. 201-2);

1559 Zygmunt August zezwala Rafałowi Wargowskiemu prep. kościoła kat. krak. i Ś. Floriana sekretarzowi król. właścicielowi wsi Bieńczyce na budowę mostu na rz. D. i na pobór cła na naprawę od przechodniów, kupców i woźniców z wozami oraz ustanawia taksę (Katalog dok. perg. UJ nr 521);

1569 granica między Masłomiącą i Michałowicami zaczyna się kopcami narożnymi wsi: Masłomiącą, Michałowice i Wilczkowice i stąd [idzie] pomiędzy głębokimi drogami naprzeciwko karczmy zw. Gliniana we wsi Wilczkowice, następnie k. drogi wielkiej [zw.] inaczej gościńcem prowadzącej z Miechowa do Krakowa aż do kopca przy rz. D. i dalej przez tę wielką drogę do starego koryta (antiquum meatum alias do starego rzeczyska) D. Tutaj nad brzegiem wspomnianego starego koryta rz. D. usypany jest kopiec narożny. Dalej granica idzie kopcami usypanymi na brzegu starego koryta do właściwego koryta rz. D. i łąki zw. Swabowka [należącej do] wsi Masłomiąca, aż do kopca granicznego nad brzegiem rz. D. Następnie granica zwraca się na prawo i idzie brzegiem wspomnianej rz. aż do potoku płynącego z Masłomiący wpadającego do D., w którym to miejscu stoi kopiec graniczny. Tutaj granica przechodzi potok i idzie do łąki zw. Stawisko [należącej] do wsi Masłomiącą. Dalej zwraca się na prawo ku górze zw. Kozicza [dziś cz. wsi Masłomiącą zwie się Koźlica, UN 1 s. 45], aż do kopca pod tą górą nad rz. D. Następnie droga idzie na lewo do wspomnianej góry, aż do jej wierzchołka, stąd do znaku granicznego, który dzieli dobra Michałowice i Masłomiącą. Dalej idzie wprzód po obu stronach tego znaku przez wspomniane wzgórze do drogi z Masłomiącej do Michałowic i przez tę drogę idzie kopcami z obu stron starej drogi z Michałowic do Więcławic, aż do drogi z Młodziejowic do Więcławic i po obu jej stronach do ściany Zdziesławic, gdzie znajdują się trzy kopce narożne: Michałowic, Masłomiącej i Zdziesławic. Dziedzicom i poddanym Masłomiącej wolno będzie wieczyście nosić wodę dla bydła i owiec ze wspomnianej rz. D. k. obecnego mostu. Droga idąca do dworu w Michałowicach, pod górą Kozicza, przez łąkę Swabowka i Stawisko, ma być wolna. Nie wolno jej grodzić ani przekopywać (ZK 407 s. 296-300); granice między Młodziejowicami i Książnicami zaczynają się w miejscu granicznym między Młodziejowicami, Książnicami i Zdziesławicami, gdzie są trzy kopce narożne. Stąd idą k. drogi ze Zdziesławic do młyna Młodziejowice [dziś pole Podmłynie w Młodziejowicach UN 1 s. 45], między Książnicami i Młodziejowicami. Z tego miejsca ujazdem starym między rolami tych wsi do drogi opuszczonej (ad viam desertam), prowadzącej w kierunku wspomnianego młyna w Młodziejowicach, przy której to drodze po obu stronach usypano 2 kopce. Następnie granice idą kopcami k. tej drogi, która idzie na wierzchołek góry zw. Winnica (Wynnicza) naprzeciwko wspomnianego młyna Młodziejowskiego. Stąd granice schodzą niżej, aż do brzegu rz. zw. D. naprzeciwko młyna zw. Papierny należącego do Stan. Minockiego dz. Młodziejowic. Tu stoi kopiec oznaczający i wskazujący, że rz. D. rozgranicza i wyodrębnia dziedzictwo Książnice od dziedzictwa Młodziejowice. Dalej granice biegną w kierunku południowym rzeką D., aż do rowu z drugiej strony rz., między rolami i łąkami wspomnianych dziedzictw [wsi]. Nad rowem i na brzegu rz. D., na którym zbudowany jest młyn papierny, usypany jest kopiec. Stąd granice biegną dalej w kierunku południowym k. wspomnianego rowu między rolami Książnic a łąkami Młodziejowic aż do innego rowu, wykopanego między rolami tych wsi i następnie do ściany wsi Bosutów gdzie usypano kopce narożne (ZK 407 s. 300-304; 43 s. 576-82; W. Budka, Papiernia w Młodziejowicach, s. 208);

1570 wójt prowincjonalny i ławnicy sądu najw. pr. niem. na zamku krak. oznajmiają, iż Maciej Czeczotka niegdyś pełnomocnik Klemensa Mrówki młynarza z Książnic odstąpił kap. krak. Ś. Floriana w Kleparzu młyn na rz. D. [w Książnicach] (Katalog dok. perg. UJ nr 556);

1579 ujazd alias meta między Ściborzycami i dobrami Wysocice zaczyna się od dóbr wsi Gołyszyn, gdzie znajdują się bezdroża, i k. ról i łąk plebana z Wysocic do rz. zw. D., która stanowi granicę wsi Wysocice z wsiami Ściborzyce i Żarnowica. Dalej ujazd biegnie od tej rz. do drogi z Uliny do Żarnowicy dzielącej Żarnowiec i Ściborzyce (ZK 408 s. 149-152);

1584 granice między Wilczkowicami i Maszkowem biegną m. in. od trzech kopców narożnych Wilczkowic, Maszkowa i Żerkowic i dochodzą do ujazdu i sadu w dobrach wsi Wilczkowice, wzdłuż krzewów do rz. D. Tu znajdują się dwa kopce jeden k. młyna papiernego (papireum), drugi przy rz. D. Granica przechodzi rz. D., idzie pod gajem zw. Stary Gaj [dziś w Żerkowicach pole Stary Gaj, UN 7 s. 16] i dochodzi do Starej drogi z Wilczkowic do Maszkowa (ZK 406 s. 173-4).

W. Budka, Papiernie w Polsce XVI wieku, Wrocław 1971; tenże, Papiernia w Młodziejowicach. Studia nad książką poświęcone pamięci Kazimierza Piekarskiego. Wrocław 1951, s. 199-210;
Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb, wieś, opole. Wrocław 1971, s. 259-61;
Cz. Deptuła Początki klasztorów norbertańskich w Dłubni-Imbramowicach i Płocku, „Roczniki Hum.”, 16, 1968, s. 5-42.

JL

Główna