ZWIERZĘTA DOMOWE TO NASZE HOBBY !!!

Podobnie jak w życiu człowieka, w życiu psa możemy wyróżnić etapy. Ich znajomość i respektowanie zasad rozwoju psiej psychiki pozwala na właściwe ułożenie relacji człowiek-pies już od chwili pojawienia się w domu małego i rozkosznego szczeniaczka.

W tym etapie bardzo intensywnie kształtują się zmysły. Szczenię rodzi się zupełnie "ślepe" jednak zadziwiająco szybko potrafi orientować się w najbliższym otoczeniu. Choć porusza się bezradnie i z trudem, bezbłędnie trafia do sutków matki. Z powodzeniem używa rozwijających się zmysłów (szczególnie węchu) do poznawania otaczającego świata na drodze pozytywnych i negatywnych doświadczeń, ucząc się działać w sposób właściwy swojemu gatunkowi. Kiedy, na przykład, po dotarciu do ścianki kojca szczeniak próbuje się na nią wspiąć, kończy się to zawsze upadkiem na plecy. To negatywne doświadczenie uczy małego psa, że nie może się wspinać jak kot. Pierwsze kontakty z rodzeństwem są początkiem późniejszych zabaw, choć najczęściej kończą się raczej tym, że obydwaj malcy zasypiają przytuleni do siebie. Pod koniec tego okresu pieseczki otwierają oczy.

Odchów szczeniąt od momentu urodzenia do czasu osiągnięcia dojrzałości psycho-fizycznej jest najtrudniejszym okresem w życiu psów. Opieka hodowcy nad samicą i oseskami, ich właściwe żywienie, zapewnienie im optymalnych warunków środowiskowych, a także prawidłowo stymulowany proces socjalizacji szczeniąt wpływa na zdrowie, równowagę psychiczną i pozytywne relacje w kontaktach z ludźmi dorosłych psów. Tak więc stosunkowo krótki okres w życiu psa (około roku) w znacznym stopniu decyduje o całym jego życiu.

1. noworodkowy - pierwsze 2 tygodnie
2. przejściowy - od 2 do 3 tygodni życia
3. socjalizacji - od 3 do 12 tygodni życia
4. młodzieńczy - od 3 do 12 miesięcy życia.

Nowo narodzone szczenięta charakteryzują się znaczną niedojrzałością anatomiczną i funkcjonalną wielu narządów, większość odruchów charakterystyczna dla dorosłych psów jest niewykształcona i mają zamknięte powieki oraz kanały słuchowe. Stąd właściwa ocena stanu osesków po urodzeniu i minimalizacja stresu jakim jest życie w nowym środowisku jest najważniejszym zadaniem lekarza i hodowcy.

Bezpośrednio po urodzeniu oseski należy dokładnie zbadać, zwracając szczególną uwagę na wady anatomiczne, masę ciała i podstawowe parametry oceny stanu zdrowia. Wady wrodzone mogą mieć charakter dziedziczny, jakkolwiek również mogą być spowodowane przez czynniki mutagenne, na które narażona była samica (pestycydy, kleje, farby, benzyna, środki dezynfekcyjne), a także wynikać mogą z błędów żywieniowych (nadmiar i niedobór witamin, a zwłaszcza witaminy A, niedobór kwasu foliowego, niedobór białka, zawartość aflatoksyn i metali ciężkich w pokarmach). Do najczęściej obserwowanych wad wrodzonych należą: zbyt duża lub zbyt mała liczba palców, rozszczepienie kręgosłupa, rozszczepienie podniebienia, karłowatość, wnętrostwo, nie zrośnięte powłoki brzuszne, deformacja czaszki, deformacja klatki piersiowej - spłaszczona lub lejkowata, rozszczepienie lub spłaszczenie mostka, załamanie lub kulka na ogonie. Wady wrodzone mogą być przyczyną śmierci płodów już w tonie matki, mogą również ujawniać się wraz z rozwojem szczeniąt. Na przykład nieznacznie nie zrośnięte powłoki brzuszne mogą być niewidoczne dopóki zwierzę nie przyjmie postawy stojącej. Wtedy pojawia się tym miejscu charakterystyczna wypukłość. Wady ogona natomiast nie są przyczyną stanów patologicznych, jakkolwiek zwierzęta takie nie powinny być używane do hodowli.

Wnętrostwo można stwierdzić u psów, które ukończyły 8 tygodni (z wyjątkiem niektórych ras m.in. sheltie), chociaż jądra zaczynają zstępować już od 4. tygodnia. Obserwacja tego procesu wydaje się istotna, ponieważ w razie stwierdzenia tzw. wędrującego jądra (przemieszczające się między moszną a kanałem pachwinowym) można dokonać korekty wady. Szczenięta urodzone przedwcześnie, jednak nie więcej niż 2-3 dni, mają duże szanse przeżycia przy odpowiednio troskliwej opiece. Wcześniaki charakteryzują się mniejszą masą ciała, zupełnym lub częściowym brakiem okrywy włosowej oraz znacznym deficytem surfaktantu w płucach. Niedojrzałość funkcjonalna płuc może wymagać leczenia farmakologicznego. Oseski takie powinny być utrzymywane w pomieszczeniu o stałej temperaturze (32°C) i wilgotności (65%). Często wcześniaki nie wykazują odruchu ssania. Można podawać im wówczas (poprzez sondę) glukozę (tabela III) a następnie, o ile temperatura ciała oseska nie jest niższa niż 35°C, siarę pobraną od matki lub zakupioną w postaci preparatu. Pobranie matczynej siary jest o tyle istotne, że psy otrzymują jedynie ok. 10% przeciwciał poprzez łożysko, pozostałą ilość powinny uzyskać w siarze. Koncentracja IgG w surowicy bezpośrednie po urodzeniu jest minimalna i po pobraniu siary gwałtownie wzrasta do 18 godzin życia, a następnie zmniejsza się stopniowo przez jakiś czas. Siara zawiera maksymalną ilość IgG do 18 godzin po porodzie (Ishikawa i wsp., 1998).

Ważnym elementem oceny rozwoju szczeniąt jest kontrola masy ciała. Powinno się ją przeprowadzić bezpośrednio po urodzeniu, po 12 godzinach od porodu, następnie codziennie przez pierwsze dwa tygodnie, potem co kilka dni. Brak przyrostu masy ciała jest sygnałem nieprawidłowego rozwoju lub choroby osesków. Przeciętna urodzeniowa masa ciała psów ras miniaturowych kształtuje się od 100 do 200 g, małych ras od 200 do 300 g, średnich ras od 300 do 400 g i dużych ras nawet powyżej 700 g (Bloomfield, 1994) lub około 1% masy ciała matki u ras dużych, 2% u ras średnich, 3% u ras małych i 4% u ras miniaturowych. Po około 12 dniach szczenięta podwajają masę ciała urodzeniowa (Mosier, 1978). Częstotliwość uderzeń serca oseska po urodzeniu powinna wynosić początkowo ok. 150, a następnie 200 na minutę, a liczba oddechów - od 15 do 35 na minutę. Temperatura ciała mierzona w odbytnicy powinna wynosić 35,5-36°C, a następnie wzrasta do 37,7°C w czwartym tygodniu. Niższa temperatura ciała noworodka może wynikać z trudnego lub wcześniejszego porodu, albo ze zmniejszonego poziomu glukozy we krwi związanego z niedożywieniem, wodogłowiem i innymi wadami wrodzonymi.

Ponadto nowo narodzone szczenięta mają minimalną zdolność gromadzenia rezerwy energetycznej w formie glikogenu, co dodatkowo utrudnia zachowanie stałej temperatury ciała. Doprowadzenie oseska do właściwej temperatury ciała nie powinno przebiegać zbyt szybko, ponieważ może to wywołać szok, a nawet zakłócić funkcjonowanie serca. Postępowanie takie powinno trwać około 2-3 godziny. Oseska trzeba umieścić w pojemniku wyścielonym delikatnym materiałem, pod którym znajduje się naczynie z ciepłą woda, tak aby temperatura gniazda wynosiła 32 C. Wspomagające podaje się glukozę - ok. 1/2 ml co 20 minut przez smoczek, sondę lub iniekcję, w zależności od wykształcenia odruchu ssania. Ważne jest aby stale kontrolować temperaturę w miejscu przebywania szczenięcia. Nie wolno kłaść szczeniąt na poduszce elektrycznej, ponieważ nie w pełni dojrzały system odruchów i brak sprawności motorycznej może spowodować przegrzanie prowadzące do hipertermii, szoku, poparzeń, a nawet śmierci. Szczenięta o obniżonej temperaturze ciała zazwyczaj wykazują osłabiony odruch ssania. Nie wolno karmić ich mlekiem (za pomocą butelki czy sondy) jeśli a temperatura ciała jest niższa od 35 C. Krążenie, perystaltyka jelit oraz sekrecja enzymów trawiennych jest zmniejszona u takich zwierząt pobranie pokarmu prowadziłoby do biegunki. Szczenięta wykazują niedojrzałość funkcji nerek co ogranicza zdolność do regulowania przemiany wodnej i predystynuje do odwodnienia lub nadmiernego uwodnienia. Odwodnienie charakteryzuje suchość błon śluzowych, brak odpowiedniego uwypuklenia opuszek palców, opóźnienie powrotu skóry odciągniętej dwoma palcami do stanu normalnego.

Odwodnieniu towarzyszy zmniejszenie ciśnienia krwi oraz zwiększenie koncentracji moczu. Normalnie szczenięta rodzą się z dobrze rozwiniętym odruchem ssania, pobierają pokarm często (co około dwie godziny) i w stosunkowo niewielkich ilościach, ponieważ pojemność żołądka osesków jest bardzo mała, zwłaszcza u ras miniaturowych. Z drugiej strony noworodki są bardzo wrażliwe na niedobór płynów, toteż podczas karmienia sondą należy zwrócić szczególną uwagę na ilość podawanego płynu. Podawanie płynu łyżeczką lub strzykawką jest niedozwolone ze względu na możliwość wprowadzenia pokarmu do dróg oddechowych, co może powodować zapalenie płuc zwłaszcza, że odruch kaszlu pojawia się dopiero w wieku około 2 tygodni. Nowo narodzone szczenięta mają dobrze rozwinięty zmysł dotyku a w nieco mniejszym stopniu zmysł smaku i zapachu. Zmysły te pozwalają na nawiązanie więzi emocjonalnej z matką, rodzeństwem, a także z hodowcą. Wprawdzie okres socjalizacji przypada na nieco późniejszy wiek, ale już w tym czasie zaczyna się tworzyć pewna hierarchia stada wśród rodzeństwa, a także nawiązanie kontaktu z człowiekiem. Ważnym elementem wychowania szczeniąt jest ich delikatne dotykanie i głaskanie zanim jeszcze otworzą powieki. Oseski poznają w tym okresie zapach właściciela.

Szczenięta otwierają powieki między l0 i 14 dniem, natomiast otwarcie kanałów słuchowych następuje od 6 do 17 dnia. W wieku 2,5 tygodnia odpowiednio przyuczone szczenięta są zdolne do samodzielnego pobierania mleka ze spodka. Po dwóch tygodniach szczenięta są w stanie unosić swoje ciało i spacerować. Oseski zbyt otłuszczone mogą mieć trudności z chodzeniem, co jest pierwszym sygnałem konieczności ograniczenia diety. Szczenięta, które ukończyły 3 tygodnie charakteryzują się już znaczną dojrzałością większości funkcji i wchodzą w okres intensywnego rozwoju socjalizacyjnego. Generalna zasada jaką powinno się przyjąć w tym czasie to dążenie do zapoznania szczeniąt z możliwie jak największym wachlarzem doświadczeń życiowych, jednak w sposób odpowiednio stymulowany, spokojny i zapewniający maksymalne poczucie bezpieczeństwa. W tym okresie (3-12 tyg.) zwierzęta powinny zdobyć doświadczenie w zakresie rozpoznania różnych rodzajów pokarmów, zjawisk (wizualnych, słuchowych i węchowych) związanych z funkcjonowaniem ludzkiego domu, a także kontaktów towarzyskich z innymi ludźmi i zwierzętami (psy, koty, gryzonie, ptaki). Optymalne wychowanie szczeniąt powinno zawierać zarówno program socjalnych interakcji, jak też praktycznych ćwiczeń związanych z nauką wykonywania niektórych poleceń. Takie postępowanie ze szczeniętami ułatwia dorosłym psom nawiązanie przyjaznego kontaktu z innymi psami, a także nawiązanie porozumienia z człowiekiem (Seksel i wsp., 1999). W pełni ukształtowane funkcje wzrokowe pies osiąga dopiero w wieku około roku, jednak zróżnicowane wizualnie środowisko sprzyja ich kształtowaniu. W wieku 6 tygodni można stwierdzić głuchotę u szczeniąt. Rasy i odmiany barwne predysponowane do tej wady powinny w tym czasie mieć zbadaną zdolność słyszenia. W czasie zwiększonej aktywności życiowej mogą ujawniać się wady wrodzone, które u noworodków nie były widoczne. W trzecim tygodniu szczenięta zaczynają szczekać i machać ogonem.

Prawidłowo rozwinięte oseski do około 3 tygodni pobierają pokarm matki jako wyłączne pożywienie. Strawność białka, tłuszczu, laktozy a także składników mineralnych mleka dla szczeniąt wynosi ponad 94%, natomiast odłożenie poszczególnych pierwiastków w ciele osesków jest zróżnicowane, dla Ca osiąga wartość 96,5% (Kienzle i wsp. 1985). Skład mleka suki przedstawiono w tabeli IV. Szczenięta pozbawione matki mogą otrzymywać pokarm oparty na mleku krowim lub preparaty mlekozastępcze, które są dostępne w niektórych hurtowniach weterynaryjnych. Takie preparaty są zazwyczaj lepiej zbilansowane w porównaniu do pokarmu sporządzonego metodą domową. Strawność komercyjnego substytutu mleka suki wynosiła 94,3%, a pokarmu przygotowanego metodą domową 84,16% (Iben i Sadila, 1993). Poprawę wykorzystania a także smakowitości mleka krowiego obserwowano po wstępnym traktowaniu beta-galoktozydazą - enzymem rozkładającym laktozę (Meyer i wsp., 1984).

Mleko suki zawiera więcej długołańcuchowych nienasyconych kwasów tłuszczowych (C16:l, C18:l i C18:2) a mniej średniołańcuchowych kwasów (C 14:0) i kwasu stearynowego C 18:0 w porównaniu do mleka krowiego, co może być przyczyną pewnych niedoborów NNKT. Uzupełnienie jednak diety w niedoborowe kwasy tłuszczowe wymaga ich podawania w formie zemulgowanej (żółtko jaja, lecytyna jajeczna). U szczeniąt obserwuje się znaczną aktywność lipazy żołądkowej, która preferencyjnie uwalnia z trójacyloglicerydów nienasycone kwasy tłuszczowe. Wstępna hydroliza tłuszczu mleka w żołądku umożliwia większą skuteczność działania lipazy trzustkowej u osesków, ponieważ micelle tłuszczowe mleka są niedostępne dla tego enzymu (Iverson i wsp., 1991). Różnice pomiędzy mlekiem krowim i suki polegają również na odmiennym składzie aminokwasowym białka - mleko suki zawiera więcej leucyny i argininy, a mniej lizyny. Trudność w przygotowaniu wysokostrawnego substytutu mleka suki polega również na różnicach dotyczących frakcji białka i wielkości micelli kazeinowych. Ponadto mleko zwierząt zmienia swój skład w miarę upływu laktacji, co jest prawdopodobnie dostosowane do zmieniającego się zapotrzebowania osesków. Zawartość miedzi w mleku suki zwiększa się w okresie laktacji od 15,6 do 20,1 ľmol/l, zawartość żelaza zwiększa się od 107,6 do 146,4 ľmol/l, a pod koniec laktacji zmniejsza się do 77,7 ľmol/1. Zawartość wapnia zwiększa się od 31,9 do 53,0 ľmol/1, natomiast zawartość cynku pozostaje stała (Anderson i wsp., 1991). Mleko suki ma również optymalną dla szczeniąt zawartość witamin.

Szczególnie często popełnianym błędem podczas sztucznego karmienia osesków jest nadmierna suplementacja witaminy D3 Do objawów jej przedawkowania należą wolniejszy wzrost, mniejsze zdolności poruszania się, opóźnione pojawienie się pierwszych zębów, a także zmiany w nerkach (zwapnienie, stwardnienie, zwłóknienie kłębuszków nerkowych). Szczenięta w okresie 3. dzień - 5. tydzień życia powinny otrzymywać 200 000-250 000 IU witaminy D3 na kg masy ciała (Kamphues i wsp., 1990). Podając oseskom żywionym w sposób sztuczny witaminę D3 należy pamiętać że niektóre pokarmy (mleko, żółtko, mięso) ją zawierają. Zawartość witaminy D3 w mleku wynosi ok. 353 IU/kg. Chandler i wsp. (1993) prowadzili obserwacje nad porównaniem wybranych wskaźników w surowicy szczeniąt żywionych zamiennikiem mleka (mleko krowie, żółtko, olej, Ca, P) w porównaniu do osesków żywionych w sposób naturalny. U zwierząt żywionych substytutem mleka suki stwierdzono w surowicy krwi mniejszą zawartość azotu mocznikowego, albuminy i K, a większą za wartość P, globulin, Na, Cl i cholesterolu.

Szczenięta najlepiej stopniowo przyzwyczajać do zamiennika mleka, podając go przez pierwsze 24 godziny wraz z płynem nawadniająco-odżywczym w stosunku l:l, a następnie zwiększać ilość mleka, tak aby po 24 godzinach wycofać płyn nawadniający z mieszanki. Do podawania mleka należy zastosować odpowiednią, przeznaczoną dla szczeniąt butelkę ze smoczkiem. Pojenie strzykawką lub kroplomierzem może spowodować nadmierne pobranie pokarmu lub zachłyśnięcie. W zakupionym wraz z butelką smoczku należy zrobić odpowiedni otwór (lub kilka mniej szych obok siebie), tak aby po odwróceniu butelki dnem do góry krople wolno kapały ze smoczka (kilka na minutę). Szczeniętom, które nie wykazują odruchu ssania (a temperatura ciała nie jest mniejsza niż 35°C) należy podawać mleko sondą. Dla osesków ras miniaturowych stosować można strzykawkę 5 ml i kateter, natomiast dla większych szczeniąt strzykawkę 10 ml i sondę o odpowiedniej średnicy. Należy najpierw dokładnie odmierzyć długość sondy. W tym celu układa się ją wzdłuż ciała szczenięcia tak, aby jej koniec sięgał do 3/4 długości klatki piersiowej i zaznacza miejsce na wysokości jamy ustnej. Odcinek do miejsca zaznaczonego wprowadza się w bardzo delikatny sposób ponad językiem do przełyku oseska. Zwierzę powinno być utrzymywane w pozycji prawie pionowej (pod kątem około 60 stopni). Mleko powinno mieć temperaturę 36°C i podaje się je w ilościach i z częstotliwością zależną od wieku. Nowo narodzone szczenięta karmi się objętością ok. 5 ml co 2 godziny przez całą dobę. W miarę ich wzrostu stopniowo zmniejsza się liczbę posiłków. Przez około dwa tygodnie szczenięta nie mają odruchu oddawania kału i moczu, toteż po każdym posiłku oseski pozbawione matki należy poprzez masowanie okolic genitalnych sprowokować do tej czynności. Karmienie sztuczne może często być przyczyną zatwardzenia lub biegunki.

Przy biegunce można podawać wywar z gotowanej marchwi (nie nawożonej i starej), a przy zaparciu wywar (śluz) z siemienia lnianego. Zdrowe i prawidłowo rozwinięte oseski same w znacznym stopniu regulują przerwy pomiędzy posiłkami, wydłuża się bowiem ich nocny sen. W wieku 2 tygodni szczenięta powinny otrzymywać mleko 9 razy na dobę . W trzecim tygodniu można już zastosować sześciogodzinną przerwę nocną i podawanie mleka 7 razy dziennie. W trzecim tygodniu można podawać skrobaną wołowinę a w czwartym - pokarm stały mięsno-nabiałowy. Pierwszym stałym pokarmem jest chude, doskonałej świeżości, mięso wołowe, cielęce lub jagnięce. Zeskrobaną nożem miazgę formuje się w kulkę i wkłada do pyszczka szczenięcia. Mięso zjadane jest przez oseski z dużym entuzjazmem. Dokarmianie mlekiem, a następnie stałymi pokarmami rozpoczyna się w wieku 3-4 tygodni w zależności od liczby szczeniąt w miocie i kondycji suki. Aktywność enzymów trawiących cukry jest u szczeniąt mniejsza w porównaniu do enzymów trawiących białko, co ogranicza podawanie oseskom pokarmów węglowodanowych. Szczenięta do 8 tygodni wykazują niewielką aktywność amylazy. Jej wydzielanie wzrasta od 8. do 12. tygodnia, kiedy osiąga wartość zwierząt dorosłych. Podawanie produktów zawierających skrobię stymuluje sekrecję amylazy. Aktywność sacharazy wzrasta wraz z zawartością sacharozy w diecie. Aktywność laktazy u szczeniąt jest wysoka (82 U/g białka) aż do wieku 16 tygodni, potem zmniejsza się do około 30 U/g białka (Kienzle, 1988). Pokarmy węglowodanowe są więc w porównaniu do pokarmów białkowych znacznie gorzej wykorzystywane. Niektórzy autorzy uważają, że u psów podobnie jak u kotów węglowodany (z wyjątkiem laktozy u osesków) nie są niezbędnym elementem diety (Burger, 1990).

Do ukończenia trzech tygodni szczeniętom podaje się mleko i skrobane mięso do pyszczka, natomiast w czwartym tygodniu zaczyna się bardzo stopniowo wprowadzać stałe pokarmy mięsno-nabiałowe, a w piątym tygodni mięsno-nabiałowo-węglowodanowe. Codziennie wprowadzać można jeden stały posiłek dziennie, a także jeden nowy komponent w diecie. Wszelkie zmiany diety powinny być wprowadzane stopniowo przez kolejne dni. Dotyczy to zwłaszcza wprowadzenia do żywienia pokarmów przemysłowych (przeznaczonych dla szczeniąt w danym wieku). Tak więc do diety wprowadzać możemy produkty w następującej kolejności: surowe, chude mięso przeżuwaczy (jagnięcina, baranina, wołowina, cielęcina), gotowane mięso drobiowe, żółtko, twarożek, gotowane białko, jaja, surowa wątróbka wołowa, surowe serce wołowe, masło, olej roślinny, gotowany kleik z mąki ryżowej, gotowany kleik z mąki pszennej, kasza manna, kasza kukurydziana, lane kluski, gotowane jarzyny, surowe jarzyny, kasza gryczana, drobna kasza jęczmienna, makaron, chuda konina, chuda ryba, zmielone, rozgotowane chrząstki, drożdże. Niektóre produkty zawierać mogą alergeny, np. mleko krowie, niektóre ryby morskie, białko jaja kurzego, pszenica, soja (Barej, 1996). Stosowanie tych pokarmów wymaga więc szczególnej obserwacji zwierząt. Szczenięta w zależności od rasy, a także kondycji suki i szczeniąt można odsądzić od matki w wieku od 7 do 12 tygodni. Najczęściej następuje to w wieku 8 tygodni.

1. Anderson R.S., Carlos G.M., Robinson l.P., Booles D., Burger l.H., Whyte A.L, 1991. Zinc, copper, iron and calcium concentration in bitch milk. J. Nutr. 121, 81-82S.

2. Barej W., 1996.Alergie pokarmowe u zwierząt na przykładzie psów i kotów. Mat. II Sympozjum PSDW Puławy 11-12.05.96.

3. Bloomfied B., 1994. Nursing and hand rearing newborn puppies. Puppy & Kitten Clinic. Able Publi-shing, Knebworth. -4. Burger l.H., 1990. Carbohydrate - why bother. Animalis Familiaris, 5, 2-8.

5. Chandler M.L, Miller E., Olson P.N, Raiston S.L, 1993. Serum chemistry and lipid profiles in neonatal Beagle puppies fed homemade milk replacerfor-mulas. Cornell Veterinarian, 83, 107-116.

6. Grunbaum E G., 1988. Żywienie psów i kotów. PWRiL Warszawa.

7. Hoskins J.D., 1990. Veterinary pediatrics: dogs and cats from birth to six month of agę. W.B. Saunders Co, Philadelphia, USA.

8. Iben C, Sadiia E., 1993. Artificial rearing of puppies and kittens. Wiener Tierarztliche Mo-natsschrift, 12, 376-381.

9. Iben Ch., Leibetseder J., 1994. Handrearing of orphaned puppies and kittens. J. Nutr., 124, 2630-2632.

10. Ishikawa H., Tabuchi H., Ohashi E� 1998. Changes in the serum immunoglobulin concentrations in puppies. J. Vet. Med. Japan, 51, 801-805.

11. lverson SJ, Kirk CL, Hamosh M., NewsomeJ., 1991. Milk lipid digestion in the neonatal dog: the combined actions of gastric and bile salt stimulated lipases. Bioch. Biophys. Acta, 1, 109-119.

12. Kienzie E., Meyer H., Dammers C., Lohrie H., 1985. Milk intake, weight gain, milk digestibility, and energy and nutrien-retention in suckling puppies. Fortschritte in der Tierphysiologie und Tierernahrung, 16, 26-50.

15. Meyer H., Kienzle E., Hannes M., Mundt H.C, 1984. Kleintier Praxis, 6, 301-308.

16. MosierJ.E., 1978. The puppy from birth to sixweeks. Vet. Gin. North Am. 8, 79-85.

17. Oftedal OJ., 1984, Lactation in the dog: milk composition and intake bu puppies. J. Nutr., 5, 803-812.

18. Seksel K., Mazurski EJ., Taylor A., Puppy socialisation programs: short and long term behavioral effects. Applied Animal Behaviour Science, 62, 335-349.