Drzewa i krzewy owocowe.
Najpiękniejsze owoce kupione w sklepie nigdy nie smakują tak, jak zerwane
z własnego drzewka. Własny sad lub jego namiastka w postaci choćby jednego czy dwóch drzew
jest jedną z najbardziej urokliwych części ogrodu. Zanim jednak posadzimy drzewa, zastanówmy się
jakie mamy realne możliwości zużycia owoców we własnym zakresie. Zbyt duży sad może stać się
utrapieniem, gdy zostaniemy zasypani nadmierną ilością owoców. Najważniejsza jest decyzja, jakie
gatunki będziemy uprawiać - czy zależy nam na jabłkach albo orzechach, czy jesteśmy amatorami
gruszek lub czereśni, a może do szczęścia wystarczy nam parę krzaczków malin czy też agrestu.
Najprostszy podział wyróżnia owoce ziarnkowe, pestkowe, jagodowe i orzechy. Do
drzew rodzących owoce ziarnkowe zaliczamy jabłoń i gruszę. Z rzadziej uprawianych do tej grupy
należą pigwa i jarzębina.
Przed posadzeniem drzew i krzewów na naszej działce trzeba sprawdzić
poziom wód gruntowych. Najlepsza pora to marzec, jeżeli nie wystąpiły roztopy wiosenne,
dobrze jest wykopać dół - odkrywkę, w której nie tylko pokaże się poziom zalegania wód,
ale przy okazji można się będzie przyjrzeć grubości poszczególnych warstw glebowych.
Drzewa i krzewy nie znoszą zalania korzeni, dlatego poziom wód gruntowych nie może być wyższy
niż: dla jabłoni 1,50 m, dla grusz i czereśni 1,80-2 m, dla wiśni i orzechów włoskich 2 m, dla
śliw i krzewów owocowych - 1 m. Jeżeli zachodzi potrzeba obniżyć poziom zalegania wód, przed
sadzeniem, trzeba wykopać otwarte rowy melioracyjne lub zainstalować system drenów.
Jabłoń jest niewątpliwie drzewem owocowym najpowszechniej uprawianym w
całej strefie klimatu umiarkowanego. Gatunek powstał ze skrzyżowania kilkunastu dzikich jabłoni
i obecnie obejmuje ponad 5000 odmian. Wśród olbrzymiej rozmaitości każdy może wybrać coś dla siebie.
W sprzedaży spotyka się drzewka na podkładkach karłowatych i półkarłowatych, te drugie są silniej
rosnące lecz bardziej odporne na mróz i mniej podatne na choroby.
Według mnie to w każdym sadzie powinna się znależć jabłoń odmiany Szampion.
Odmianę Szampion wyhodował Otto Louda w Stacji Doświadczalnej Strizowice należącej
do Instytutu Botaniki Eksperymentalnej w Pradze. Jest ona kolejną odmiana pochodzącą od
odmiany Golden Delicious, a drugim rodzicem jest Koksa Pomarańczowa.
Drzewa odmiany Szampion zarówno w szkółce jak i w sadzie rosną średnio silnie. Po wejściu w okres
owocowania wzrost zostaje wyraźnie zahamowany. Korona ma kształt stożkowaty a konary pokryte są
licznymi krótkopędami. Na starszych drzewach, szczególnie rosnących na podkładkach półkarłowych,
konieczne jest wykonanie cięcia prześwietlającego.
Pąki kwiatowe pojawiają się już w szkółce,
dlatego nawet w roku posadzenia możliwe jest uzyskanie pierwszych owoców. Drzewa tej odmiany są
stosunkowo łatwe do formowania, gdyż mają skłonność do tworzenia między przewodnikiem i konarami
kątów zbliżonych do prostego. Owocuje obficie i corocznie, zarówno na krótko jak i długopędach.
Kwitnie średnio wcześnie, razem z odmianami Lobo i McIntosh. W sadzie będącym w pełni owocowania
konieczne jest przerzedzanie zawiązków w latach szczególnie obfitego kwitnienia i zawiązywania
owoców. Szampion jest bardzo dobrym zapylaczem dla wielu odmian a sam jest zapylany przez między
innymi odmiany: Delikates, Lobo, Golden Delicious, Idared.
Inne odmiany jabłoni ;
Early genewa
Gala
Szampion
Fantazja
Jonagold
Koksa pomarańczowa
Jester
Nowamac
Delikates
Idared
Oliwka żółta
Lired
Jersey mac
Katia
Golden delicjusz
James grieve
Jonika
Lobo
Antonówka ISK
Delikates
Fantazja
Freedom ISK
Genewa Early ISK
Gloster ISK
James Griewe ISK
Jester ISK
Jonica ISK
Katia ISK
Koksa Pomarańczowa ISK
Lired ISK
Melrose ISK
Paulared ISK
Elstar
Strona opisująca odmiany jabłoni.
Strona czasopisma "Hasło ogrodnicze"
Jabłka leczą.
Najważniejsze zalety spożywanych jabłek:
regulują trawienie
stabilizują florę jelitową
ułatwiają spokojny sen
poprawiają zdolność koncentracji
podnoszą odporność na stresy
rozpuszczają kwas moczowy
obniżają poziom cholesterolu we krwi
zapobiegają powstawaniu komórek rakowych
wspierają rozwój substancji odpornościowych
wzmacniają dziąsła i florę jamy ustnej
pomagają utrzymać zgrabną sylwetkę
Jak to jest możliwe ?
Dzięki bardzo licznym, pożytecznym dla zdrowia człowieka substancją znajdującym się w jabłkach.
Najwięcej z nich (aż 70%!) występuje w skórce i w miąższu tuż pod nią, dlatego nie zaleca się
obierania jabłek ze skórki,a tylko ich dokładne mycie.
Witaminy i składniki mineralne
Jabłka zawierają je w małych (patrz tabela poniżej) ale w zrównoważonych ilościach.
Związki fenolowe
Chronią przed skrzepami krwi, chorobami krążenia oraz rakiem. Hamują rozwój wirusów i bakterii.
Związki karotenowe
Około 600 znanych substancji z tej grupy chroni skórę przed porażeniem promieniami ultrafioletowymi.
Czyszczą one także naczynia krwionośne oraz chronią tkanki przed rakiem. Owoce poszczególnych
odmian jabłoni mają różne zawartości cukrów, co jest szczególnie ważne dla diabetyków. Do tych o
wysokiej zawartości cukrów zalicza się 'Fuji' i 'Rubinette (16%)' oraz 'Piękną z Boskoop' (15%).
Nie powinny ich spożywać osoby zmagające się z cukrzycą. mniej cukrów (11%) zawierają jabłka odmian
'Idared' i 'Dlebarestivale'.
Kwasy organiczne
Duża zawartość kwasu jabłkowego w tych owocach nie dopuszcza do gromadzenia się kwasu moczowego,
którego obecność w organiźmie stymuluje choroby reumatyczne i podagrę. Regularne spożywanie jabłek,
soku czy octu jabłkowego skutecznie zapobiega tak zwanym chorobom dnia codziennego. Kwasy owocowe
zawarte w jabłkach są "biologiczną szczoteczka do zębów". Odmiany jabłek różnią się między sobą
pod względem zawartości kwasów owocowych (4-11%). Najwięcej maja jabłka 'Piękna z Boskoop' (11%),
mniej (po 6%) 'Golden Delicious', 'Jonagold' i 'Idared' , następnie 'Gloster' (5%), a najmniej
'Gali' i 'Delbarestivale' (4%). Tak więc jabłek 'Piękna z Boskoop' nie powinny spożywać matki
karmiące i osoby wrażliwe na nadkwasotę.
POLSKIE JABŁKA SĄ BEZPIECZNE DLA ZDROWIA KONSUMENTA
Przedstawiona różnorodność witamin, składników mineralnych i bioaktywnych substancji stanowi
wystarczający dowód na potwierdzenie tezy, że jabłka są lekarstwem. Nierzadko pojawiają się
jednak obawy, czy jabłka nie zawierają szkodliwych substancji zagrażających zdrowiu konsumenta,
na przykład metali ciężkich czy środków ochrony roślin używanych przez sadowników.
W naszym kraju od 30 lat prowadzi się badania nad pozostałością pestycydów w owocach, w tym i
jabłkach. Na podstawie ich wyników z całą odpowiedzialnością można stwierdzić, że nasze jabłka
nie zawierają szkodliwych dla zdrowia człowieka substancji lub zawierają je w ilościach poniżej
dopuszczalnych norm (a polskie są bardziej rygorystyczne, niż w innych krajach Europy !).
Dużo mówi się o tak zwanych jabłkach organicznych, czyli ekologicznych, a więc produkowanych
bez nawozów mineralnych czy środków chemicznych. problem ten jest teraz często podkreślany w
związku z chorobami u bydła i trzody chlewnej (BSE, pryszczyca, dioksyny). Tymczasem właśnie
jabłka ekologiczne z plamami parcha, pokryte pleśnią czy nadgnite (zawierające m.in. patulinę)
stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka, nie zaś te wolne od chorób, produkowane przy pomocy
środków chemicznych.
Warto spożywać więcej świeżych jabłek !!!
Jedno polskie jabłko średniej wielkości i dobrej jakości kosztuje jesienią około
0,30 zł,a wiosną 0,50-0,60 zł. Ten wydatek, może być mniejszy niż kwota przeznaczona na różne
lekarstwa.
100 g (połowa) świeżego jabłka zawiera;
witamina B1 0,02-0,06 mg
witamina B2 0,01-0,05 mg
witamina B3 0,10-0,50 mg
witamina B5 0,05-0,13 mg
witamina B6 0,04-0,06 mg
inosital 11 mg
kwas foliowy do 0,008 mg
witamina C 5-35 mg
witamina E 0,30-0,80 mg
witamina H do 0,0035 mg
potas 100-180 mg
fosfor 10-15 mg
wapń 6-8 mg
magnez 3-6 mg
siarka 2-6 mg
chlor 1-5 mg
żelazo 0,30-0,60 mg
bor 0,20-0,30 mg
krzem 0,10-0,20 mg
mangan 0,03-0,10 mg
cynk 0,02-0,07
miedź 0,02-0,04 mg
fluor 0,005-0,01 mg
jod 0,001-0,002 mg
selen 0,001-0,002 mg
molibden 0,0002-0,001 mg
woda 80-88 %
kcal/kJ 40-60/190-250
białko 0,20-0,40 %
tłuszcz 0,30-0,50 %
cukier 8-16 %
kwasy 4-12 %
pektyny 0,1-1,5 g
polifenole 0,1-1,1 g
Dane liczbowe w tabeli zaczerpnięte z "Obstbau" 9/2001
prof. dr hab. Eberhard Makosz
Akademia Rolnicza w Lublinie
Grusze pod względem popularności są na drugim miejscu. Ich owoce nie
przechowują się długo, a u większości odmian są łatwe do uszkodzenia w transporcie. Drzewa grusz
rosną na ogół silniej niż jabłonie, ale dobrze znoszą cięcie, dzięki czemu można je utrzymać w
rozsądnych rozmiarach.
Grusze odmiany polskie ;
Faworytka
Konferencja
Red bonkreta wiliamsa
Generał le'clerc
Bera hardego
Faworytka Klapsa ISK
Komisówka ISK
Lukasówka ISK
Nowe czeskie odmiany grusz ;
Alfa (1995)
Odmiana, letnia (sierpień)
Owoce duże, jasnożółte, porowate.
Słabo dojrzałe owoce są kruche, dojrzałe bardzo
miękkie, aromatyczne słodkie, o lekko winnym posmaku.
Amfora (1995)
Owoce dojrzewają na przełomie listopada i grudnia, mają żółtą, potem słomkową barwę i są
gładkie i błyszczące.
Smak słodki, łagodny, miąższ kruchy.
Beta (1995)
Odmiana zimowa (październik)
Skórka matowa, porowata. Owoce soczyste i słodkie.
Bohemika (1997)
Odmiana późnozimowa, zbierana na przełomie września i października, w chłodni może leżeć do lutego.
Owoce średnie i duże, zielono-żółte, o bardzo miłym smaku.
Owocuje regularnie i obficie.
Dicolor (1997)
Odmiana zimowa (koniec grudnia).
W chłodni można ją przetrzymać do przełomu stycznia i lutego.
Słomkowy owoc zabarwiony jest atrakcyjnym rumieniem który u dojrzałych owoców jest ciemnoczerwony.
Dita (1996)
Odmiana zimowa, owoce gotowe do spozycia na przełomie grudnia i stycznia.
Erika (1995)
Odmiana wczesnozimowa (listopad).
Przechwywać można po początku stycznia.
Owoce są bardzo duże, wydłużone lekko baryłkowate o żółtozielonym zabarwieniu.
Laura (1995)
Odmiana letnia (koniec sierpnia, połowa września).
Owoce duże, podłużne o skórce szorstkiej, żółtej.
Łagodny smak, lekko winny, słodki.
Odmiana o dużych przyrostach
Śliwa domowa jest mieszańcem, pochodzącym z krzyżówek między kilkoma
dzikimi gatunkami. Tworzą drzewa średniej wielkości, często z wszystkimi gałęziami
charakterystycznie wzniesionymi do góry. Spośród wszystkich drzew owocowych najlepiej rosną na
cięższych i wilgotniejszych glebach. Duże zróżnicowanie cech wśród śliw sprawiło, że w praktyce
stosuje się podział odmian na około dziesięć grup, przede wszystkim na podstawie kształtu, koloru
i walorów smakowych.
Śliwy ;
Sanktus hubertus
Herman
Renkloda ulena
Węgierka zwykła
Węgierka dąbrowicka
Stanley
Anna spath
Czereśnie
są jednymi z najsmaczniejszych owoców deserowych. Dojrzewają najwcześniej
bo już na początku czerwca, dlatego są chętnie sadzone mimo dużych wymagań co do gleby oraz ich
głównej wady jaką jest bardzo silny wzrost drzewa. Siłę przyrostu można regulować corocznym cięciem,
są też podkładki skarlające, ale drzewa na nich mają jeszcze wieksze wymagania uprawowe. Czereśnie
dzieli się na dwie grupy : sercówki i chrząstki.
Czereśnie ;
Buttnera czerwona
Summit
Sam
Burlat
Rivan
Hedelfińska
Regina
Kordia
Vega
Wiśnie tworzą przeważnie małe drzewka, a nawet najsilniej rosnące odmiany nie
dorównują czereśniom. Mają też o wiele mniejsze wymagania uprawowe, tolerują gleby cięższe, byle
nie podmokłe. Podział odmian wiśni opiera się na barwie soku, wyróżniamy odmiany o soku
bezbarwnym - szklanki, oraz o soku silnie barwiącym - sokówki. Spotyka się również mieszańce wiśnie
z czereśniami tzw. czerechy.
Wiśnie ;
North sta
Groniasta
Łutówka
Keleris
Panda
Lucyna
Brzoskwinie należą niewątpliwie do najsmaczniejszych owoców deserowych.
Dawniej jej uprawę ograniczała jej wrażliwość na mróz, obecnie mamy sporo odmian dostatecznie
odpornych. Należy jednak bardzo starannie wybierać miejsce pod ich uprawę, a najlepsze efekty
uzyskuje się rozpinając gałęzie drzew na południowej ścianie. Ponieważ kwiaty i owoce tworzą
się tylko na młodych pędach, brzoskwinie wymagają umiejętnego cięcia. Brzoskwinie się na brzoskwinie
właściwe - o omszałej skórce, i nektarynki - o skórce gładkiej.
Brzoskwinia ;
Inka
Relianse
Inka
Redhaven
Iskra
Velvet
Morele są drzewami dość silnie rosnącymi, bardziej odpornymi na mróz niż
brzoskwinie i tolerancynymi w stosunku do gleby. Ich uprawe ogranicza bardzo wczesne kwitnienie,
a co za tym idzie częste uszkadzanie kwiatów i zawiązków przez przymrozki. Warto też wybierać
odmiany najpóźniej kwitnące - rekordzistką jest polska odmiana Somo, mająca niestety dość drobne owoce.
Krzewy owocowe.
Do krzewów owocowych uprawianych tradycyjnie zaliczamy porzeczki, agrest,
maliny i jeżyny. W ostatnich latach grupa ta wzbogaciła się o mieszańce - porzeczkoagrest,
jeżynomalinę. Wszystkie krzewy jagodowe, z wyjątkiem jeżyn bezkolcowych, mają małe wymagania
uprawowe i są odporne na mróz. Porzeczki w praktyce dzieli się na dwie grupy - porzeczki czarne
i kolorowe. Porzeczki czarne to krzewy o charakterystycznym zapachu, nie są przez wszystkich lubiane,
dlatego najczęściej są używane na przetwory.
Winorośla odmiany deserowe:
Najlepsze z wymienionych odmian, zwłaszcza wielkoowocowe, mogą być z powodzeniem
wykorzystywane w towarowej uprawie pod osłonami. Wszystkie mogą być uprawiane przez
dobrze przeszkolonych amatorów. W uprawie polowej większość z odmian deserowych wymaga
jednak okrywania na zimę.
Agat Doński - pora dojrzewania owoców wczesna, plenność wysoka.
Grona duże, stożkowate, średnio zwarte, ładne. Jagody duże, kuliste, barwy granatowej, o
zwartym, chrupiącym miąższu, ale bez wyraźnego smaku i aromatu. Odporność krzewów na choroby
średnio wysoka. Wytrzymałość na mróz do -22° C. Odmiana może być wykorzystywana do uprawy
amatorskiej w cieplejszych i suchszych rejonach kraju.
Ajwaz - owoce dojrzewają wcześnie, plenność krzewów dobra. Grona duże,
stożkowate, średnio zwarte lub luźne. Jagody duże, elipsoidalne, granatowe. Miąższ delikatny,
smaczny. Odporność krzewów na choroby grzybowe podwyższona. Mrozowytrzymałość krzewów w
granicach -20°C. Raczej do uprawy pod osłonami. W amatorskiej uprawie polowej krzewy
powinny być okrywane na zimę.
Alden - odmiana o późnej porze dojrzewania owoców, dlatego powinna
być uprawiana pod ciepłymi ścianami i murami. Wzrost krzewów silny, plenność wysoka. Grona
średniej wielkości do dużych, luźne. Jagody duże, kulisto-elipsoidalne, barwy purpurowo-granatowej,
aromatyczne, smaczne. Odporność krzewów na mączniaka rzekomego średnio wysoka, a na mróz wysoka
(ok. -25° C). W najcieplejszych rejonach Polski Alden może być uprawiany również w wysokich
formach (altany, pergole, trejaże). Jedna z najlepszych odmian dla amatorów. Dobrze dojrzałe
owoce nadają się również do przerobu na wino. Wino aromatyczne, o podwyższonej zawartości kwasów
organicznych, przydatne do kupażu.
Arkadia - wysokiej jakości odmiana deserowa o wczesnej porze dojrzewania
owoców. Plenność krzewów bardzo wysoka - konieczne przerzedzanie zawiązków. Grona duże, do bardzo
dużych, średnio zwarte. Jagody duże o oryginalnym jajowatym kształcie, barwy jasnożółtej, bardzo
smaczne. Odporność na choroby podwyższona - w uprawie polowej odmiana wymaga dwóch podstawowych
oprysków. Dobrze zdrewniałe pędy wytrzymują bez większych szkód spadki temperatur do -20° C.
Aktualnie najlepsza odmiana do uprawy towarowej pod osłonami. W amatorskiej uprawie polowej
krzewy należy okrywać na zimę.
Einset Seedless - pora dojrzewania owoców wczesna, plenność średnia. Owoce
średniej wielkości, kuliste, różowe, beznasienne, bardzo słodkie, o przyjemnym truskawkowym smaku.
Odporność krzewów na mączniaka rzekomego średnio wysoka (potrzebna zazwyczaj podstawowa ochrona).
Mrozowytrzymałość wysoka (do -27° C). Wartościowa odmiana do amatorskiej uprawy polowej.
W najcieplejszych rejonach Polski krzewy mogą być uprawiane również w wysokich formach.
Drzewa owocowe.
Powodzenie w uprawie drzewek i krzewów owocowych zależy od trafności wyboru
stanowiska pod uprawę, warunków klimatycznych i uprawowych odmian. Dostosowanie odmian do
warunków klimatycznych pozwoli otrzymać zadawalające plony owoców o najwyższej jakości.
Drzewa owocowe możemy podzielić ;
1. ziarnkowe = jabłonie, grusze
2. pestokowe = wiśnie, śliwki, brzoskwinie, nektaryny, morele
3. owoce suche = orzechy
Okres sadzenia ;
Cały marzec do maja, następnie od pażdziernika do pierwszych przymrozków. Rośliny
prowadzone w kontenerach można wysadzać przez cały okres wegetacji.
Sadzenie ;
Do posadzenia drzewek owocowych należy przygotować dół o średnicy 60 cm średnicy
i głębokości około 40 cm. Podłoże należy oczyścić z kamieni i korzeni dużych roślin trwałych.
Należy pomiętać o palikowaniu roślin, co zabezpieczy je przed wywracaniem się i uszkadzaniem
młodego systemu korzeniowego. Dotyczy to roślin wysokopiennych, karłowatych i wielopędowych.
Nie ma takiej potrzeby aby palikować krzewy.
Po posadzeniu niektóre rośliny wymagają przycięcia.
Podczas cięcia korony należy zostawić 3 - 5 najlepszych pędów. Pozostałe źle wykształcone,
uszkodzone i niedorozwinięte pędy skracamy wg następujących zasad. Gałęzie drzewek pestkowych
na 2/3 długości, a rośliny ziarnkowe skracamy na 1/3 ich pierwotnej długości. W trakcie cięcia
należy pamiętać, że ostatnie oczko pozostawione na pędzie musi być skierowane na zewnątrz korony.
Należy również uważać aby nie posadzić rośliny zbyt głęboko. Rośliny szczepione na wysokości szyjki korzeniowej powinny być posadzone tak, aby powierzchnia ziemi zakrywała miejsce uszlachetnienia. Umożliwi to roślinie wytworzenie stabilniejszego systemu korzeniowego. System korzeniowy po posadzeniu należy udeptać następnie bardzo solidnie podlać, aż do zupełnego zalania. No i od tej chwili należy już tylko czekać i patrzeć jak nasze drzewko pięknie rośnie.
Powrót