Odznaka spadochronowego skoczka wojsk powietrznodesantowych.
Prawie w każdej armii świata znajdują się specjalne jednostki powołane jako wojska
powietrznodesantowe. Celem odróżnienia tej formacji od pozostałych każda z nich ma odpowiednią odznakę skoczka spadochronowego, w przeważającej większości odznaka jest kompozycją spadochronu i skrzydeł. Zdarza się w nielicznych przypadkach, że wykorzystany jest drapieżny ptak, zwykle orzeł, a spośród tych ostatnich rysunek polskiej odznaki, trzeba to obiektywnie przyznać, jest jednym z najpiękniejszych.
W 1941 r. trwały intensywne prace zmierzające do stworzenia polskiej Brygady Spadochronowej w Wielkiej Brytanii. Przeszkolono już kilkuset skoczków spadochronowych, w tym cichociemnych, którzy już walczyli w konspiracji w kraju. Niektórzy ze spadochroniarzy nosili w klapie munduru odznakę brytyjskich wojsk spadochronowych, jako odznakę swojej wyjątkowej pozycji w wojsku. Stało się koniecznym, żeby polscy spadochroniarze mogli nosić na mundurze odznakę, która będzie nawiązywała do polskiej tradycji i symboliki narodowej. Nie bez znaczenia było również zjednoczenie spadochroniarzy wokół jednego symbolu, nadania im rangi elity elit polskiego wojska.
20 VI 1941 r. Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski ustanowił Znak Spadochronowy. Zaprojektował go Marian Walentynowicz – znany wszystkim dzieciom w Polsce autor Koziołka Matołka. Przytoczmy fragment tego rozkazu, który w obrazowy sposób pokaże nam głęboką symbolikę tej odznaki: Rozkaz Naczelnego Wodza Oddział III N.W. L.dz. 773/III ("Spadochroniarze" str.286)
Zatwierdzam Znak Spadochronowy w kształcie spadającego do walki orła. Na obczyźnie, gdzie myśli wszystkich Polaków biegną ustawicznie do chwili powrotu – a obraz jego różne w wyobraźni przybiera kształty – ma to sens szczególny. Wojsko Polskie widzi swój powrót w walce, poświęceniu i chwale. Chcemy by orły naszych sztandarów zwycięsko spadły na wroga, zanim spoczną na swojej oswobodzonej ziemi.
Ustalono dwa rodzaje odznak: zwykłą i bojową. Odznakę zwykłą otrzymywali skoczkowie po przeszkoleniu spadochronowym, natomiast odznakę bojową dopiero po wykonaniu skoku spadochronowego w warunkach bojowych. Na wewnętrznej stronie wyryto hasło "Tobie Ojczyzno" i numer ewidencyjny. Znak noszono na lewej piersi powyżej orderów.
Pierwsze odznaki Generał Sikorski wręczył 23 IX 1941 r. po zakończonych manewrach świeżo sformowanej 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej w rejonie Kincraig w Szkocji. W przemówieniu powiedział:
Służba w broni spadochronowej wyrabia silną wolę, decyzję, dzielny charakter. Dziś czas jest dla ludzi silnych i odważnych, co bowiem tylko mogą uzyskać zwycięstwo i uwolnić świat od tyranii […] Gdy przyjdzie chwila, jak orły zwycięskie spadniecie na wroga i przyczynicie się pierwsi do wyzwolenia naszej Ojczyzny […] Dlatego też, aby podkreślić z uznaniem trud i poświęcenie „paraszutysty””, ustanowiłem ZNAK SPADOCHRONOWY, który ma być odznaką zewnętrzną Waszych zalet żołnierskich. Z radością wręczę Wam za chwile te odznaki, na które zasłużyliście. Wyróżniać one będą Was spośród innych żołnierzy jako tych, którzy w każdym stopniu i na każdym stanowisku jednakowo narażają swe życia dla Ojczyzny.
Odznaka noszona na mundurze wojskowym była powodem do dumy. Wyróżniała ich posiadaczy w polskim wojsku. Była symbolem wyjątkowej grupy żołnierzy. Stanisław Sosabowski w swoich wspomnieniach pisał, że Znak Spadochronowy symbolizuje jedną wielką polską rodzinę spadochronową. I faktycznie tak było. Jeżeli sięgniemy po wspomnienia żołnierzy Brygady to rzuca się postronnemu obserwatorowi w pierwszej kolejności niesamowita więź łącząca żołnierzy, którzy swojego kolegę traktowali jak rodzonego brata. Plastycznie pokazano te relacje w serialu „Kompania Braci” o amerykańskich spadochroniarzach walczących na froncie zachodnim z Niemcami. Szkoda, że o polskich spadochroniarzach nie nakręcono takiego serialu. Z pewnością się im to należy…
Po bitwie pod Arnhem, gdzie polscy spadochroniarze pokazali swoją waleczność i nieustępliwość przed przeciwnikiem, 20 listopada 1944 r. do odznaki dodano wieniec laurowy – symbol chwały żołnierskiej. W ostatecznej wersji odznaki pikujący orzeł trzyma winiec laurowy w szponach. W takiej formie odznaka przeszła do historii. Wprowadzono do niej później kilka zmian. W 1954 r. w Londynie ustanowiono Znak Spadochronowy Armii Krajowej, który wykonano w zaledwie 316 egzemplarzach, tylu ilu było cichociemnych. Ta wersja różni się tym, że w wieńcu laurowym umieszczono znak Polski Walczącej – srebrną kotwicę. Łącznie nadano 6536 Znaków Spadochronowych spadochroniarzom, którzy zostali przeszkoleni w polskich ośrodkach spadochronowych. Oprócz Polaków byli to również Francuzi, Norwegowie, Brytyjczycy, Belgowie, Holendrzy, Czesi i Amerykanie.
Znak Spadochronowy z czasów drugiej wojny światowej po niewielkich zmianach stał się odznaką skoczka spadochronowego w dzisiejszym Wojsku Polskim. Dalej jest odznaką, która wyróżnia elitę żołnierzy.
Historia znaku spadochronowego w okresie powojennym
Latem 1957 roku została utworzona 6 Pomorska Dywizja Powietrzno-Desantowa (6PDPD), która razem z 19 samodzielnym batalionem rozpoznawczym (19sbr) istniejącym od 1954 roku tworzyła wojska powietrznodesantowe. Wszystkie oddziały tego nowego rodzaju wojsk, całością swoich stanu osobowego w ramach szkolenia programowego wykonywały skoki spadochronowe. W związku z tym, w kwietniu 1958 roku minister obrony narodowej wydał rozkaz (Dz.Rozk.MON Nr 9 poz.53. z 1958r.) który uprawniał żołnierzy wojsk powietrznodesantowych do uzyskiwania tytułu instruktora i skoczka spadochronowego oraz do noszenia odpowiedniej odznaki, która do tej pory była odznaką spadochronową wojsk lotniczych. Do nadawania odznaki instruktora spadochronowego uprawniony został dowódca właściwego okręgu wojskowego na wniosek komisji egzaminacyjnej po ukończeniu kursu instruktorskiego i wykonaniu minimum 50 skoków spadochronowych. Odznaka skoczka spadochronowego była przyznawana po wykonaniu pierwszego skoku spadochronowego. Uprawnienie do ich przyznawania posiadał dowódca 6 PDPD, a w oddziale powietrzno-desantowym, które nie wchodził w skład dywizji - dowódca 19 sbr.
Prowadzone intensywne szkolenie oraz wysoki poziom wyszkolenia spadochronowego prezentowany przez żołnierzy wojsk powietrznodesantowych, został uhonorowany wprowadzeniem we wrześniu 1964 roku (Zarządzenie Nr 071 z 16.09.64 r. Głównego Inspektora Szkolenia - Wiceministra Obrony Narodowej) odznaki spadochronowej wojsk powietrznodesantowych. Dotychczasowa odznaka instruktora spadochronowego została tymczasowo uznana za odznakę skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych. Aby nie dopuścić do zmniejszenia wartości i znaczenia odznaki Instruktora Spadochronowego, stosowanej jako odznaki skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych, Dowódca Wojsk Lotniczych wniósł odwołanie do Ministra Obrony Narodowej od tej decyzji. Ze względu na fakt, że w październiku 1965 roku cała 6 PDPD miała brać udział w ćwiczeniach Układu Warszawskiego "Burza Październikowa" decyzja nie została cofnięta. Polecono jedynie opracować projekt odznaki instruktora i skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych.
Spór toczony przez Wojska Lotnicze z 6 PDPD o wyłączność prawa do istniejących już odznak spadochronowych miał swój epilog w 1967 roku. Sąd Wojsk Lotniczych w Poznaniu orzekł, że Wojska Lotnicze mają wyłączne prawo do dysponowania oznakami spadochronowymi wg wzorów wprowadzonych w latach 1945 - 46 z późniejszymi zmianami. Werdykt ten przyczynił się do ostatecznego nadania kształtu odznakom spadochronowym wojsk powietrznodesantowych.
W dniu 15.09.1967 roku wojska powietrznodesantowe otrzymały własną odznakę spadochronową, która została zaprojektowana wg wzoru "Bojowego Znaku Spadochronowego" Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z okresu II wojny światowej. Odznaka wykonana z metalu posrebrzanego przedstawia atakującego orla z wydłużonymi w gorę skrzydłami, trzymającego w dziobie wieniec. Wieniec odznaki instruktora spadochronowego wojsk powietrznodesantowych posiada kolor złoty, a skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych kolor srebrny.
Latem 1969 roku gościem 6 PDPD była pierwsza kobieta kosmonauta płk Walentyna Tierieszkowa, która będąc doświadczonym instruktorem spadochronowym radzieckich wojsk lotniczych, otrzymała honorowy tytuł instruktora spadochronowego polskich wojsk powietrznodesantowych. Był to pierwszy przypadek nadania honorowego tytułu instruktora spadochronowego wojsk powietrznodesantowych, w latach wcześniejszych nadawano jedynie tytuły honorowego skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych m.in. otrzymał ten zaszczytny tytuł twórca idei utworzenia 6 PDPD - gen. dyw. Józef Kuropieska Zapoczątkowało to zwyczaj przyznawania odznak skoczka spadochronowego wojsk powietrzno-desantowych oficjelom, którzy licznie odwiedzali dywizję a później brygadę powietrznodesantową przy różnych okazjach. Powodowało to pewnego rodzaju zmniejszenie wartości rangi tych odznak, co szczególnie uwidoczniło się w latach 80 i 90.
Wprowadzone w 1971 roku nowe przepisy zbiorcze żołnierzy wojska polskiego, (Dz.Ro/k.MON Nr 5 póz. 12 z 1971 r.) ustaliły ostatecznie podział odznak spadochronowych na: odznaki wojsk lotniczych i wojsk powietrzno-desantowych. W obu tych grupach wyodrębniono jeszcze podział ze względu na stopień wyszkolenia spadochronowego tj. instruktora spadochronowego i skoczka spadochronowego. Przepisy określiły również zasady ich noszenia. Odznaka instruktora spadochronowego wojsk lotniczych, powietrznodesantowych i skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych jest noszona w wojskach lądowych, lotnictwie i marynarce wojennej, nad lewą górną kieszenią kurtki mundurowej na wysokości 55 mm nad środkiem wszycia klapy kieszeni. Odznaka skoczka spadochronowego wojsk lotniczych w wojskach lotniczych, lądowych i marynarce wojennej, jest noszona nad prawą górną kieszenią na tej samej wysokości, co poprzednie.
