Pomór królików - VHD - krwotoczna bronchopneumonia, wirusowa krwotoczna choroba królików która powoduje duże straty. Po raz pierwszy zauważona została w Chinach w 1984 roku po imporcie królików rasy angorskiej. W 1987 roku stwierdzono pomór w Rosji i w Polsce. Jest to choroba wirusowa, wywołana wirusem z grupy Picorna, w 1988 roku została przeniesiona do wielu krajów europejskich. Trafiła także do Ameryki. Po wprowadzeniu wirusa do stada zdrowych królików, po trwającej dwa dni inkubacji (w pojedynczych przypadkach po dłuższym okresie), pada nagle wiele królików, u których wcześniej nie zaobserwowano żadnych objawów chorobowych. Mogą chorować także dzikie króliki, rzadziej zające.

Objawami choroby są ; silna duszność, wyraźne trudności w oddychaniu krwawa wydzielina z otworów nosowych oraz wydawanie krótkich jęków. W ciągu 48 godzin po zakażeniu a nawet 18 - 36 godzin od zakażenia dochodzi do zejścia śmiertelnego. Na 2 -3 godziny przed upadkiem obserwuje się gwałtowne osłabienie. Diagnozę VHD można postawić przede wszystkim w następstwie histologicznych badań narządów. W obrazie sekcyjnym dominuje mocny obrzęk płuc z widocznymi cechami zapalenia krwotocznego. Wirus działa przede wszystkim na drobne i nieco większe naczynia krwionośne i poprzez uszkodzenia ich ścian powoduje pękanie naczyń, doprowadzając do powstania wybroczyn i małych wylewów krwotocznych. Ponadto, badania sekcyjne wykazały znaczne powiększenie śledziony, zwyrodnienie nerek i wątroby. Śmiertelność dochodzi do 100%. Choroba w poprzednich latach była olbrzymim zagrożeniem. Aby zapobiec stratom zaleca się wykonanie szczepień ochronnych. Zaszczepione króliki uzyskują pełną odporność po dwóch tygodniach i trwa ona przez sześć miesięcy.

Przeciwko pomorowi królików stosujemy CUNIVAC podskórnie lub domięśniowo w ilości 0,5 ml dla królików o masie ciała do 1 kg, a w ilości 1 ml dla zwierząt większych i starszych. Króliki szczepione dawką 0,5 ml można po upływie 4 - 6 tygodni ponownie zaszczepić stosując 1 ml szczepionki.

Wirusowa krwotoczna choroba królików (rabbit haemorrhagic disease)
Choroba określana potocznie pomorem chińskim królików jest wybitnie zaraźliwą infekcją królików hodowlanych i dziko żyjących, charakteryzująca się dużą wybroczynowością (skazą krwotoczną) we wszystkich narządach wewnętrznych, szczególnie zaznaczoną w płucach i wątrobie, oraz bardzo wysokim współczynnikiem śmiertelności, wynoszącym w zależności od rodzaju szczepu zarazka od 70 do 100%. Zasadniczym źródłem zakażenia są króliki chore, wydalające w okresie wiremii duże ilości zarazka wraz z wydzielinami i wydalinami, szczególnie ze śliną i wyciekiem z nosa. Ważnym źródłem zakażenia są również króliki ozdrowieńcy, które pozostają nosicielami i siewcami wirusa przez ponad 4 tygodnie. Rezerwuarem wirusa VHD są króliki dziko żyjące. Wtórne źródło zakażenia stanowi ściółka oraz pasza i woda zanieczyszczone odchodami chorych zwierząt. W rozprzestrzenianiu się zakażenia ważną rolę odgrywają mechaniczni przenosiciele wirusa, a mianowicie ptaki, gryzonie, psy, koty, owady oraz personel pomocniczy zatrudniony przy obsłudze zwierząt. Etiologia. Przyczyną choroby jest wirus VHD (Viral Haemorrhagic Disease) należący do rodziny Caliciviridae. Wirus VHD jest oporny na eter i chloroform oraz działanie wysokiej temperatury, zamrażanie i pH 3. W temperaturze pokojowej wirus przeżywa 105 dni, w 60°C 2 dni, a w temperaturze 4°C 225 dni. Na ubraniu ochronnym personelu obsługującego zwierzęta wirus przeżywa ponad 3 miesiące. Natomiast w narządach miąższowych królików przechowywanych w temperatu rze -20°C zachowuje swoją zakaźność przez 2 lata. Wirus w temperaturze 37°C w ciągu godziny ulega inaktywacji pod wpływem 0,4% roztworu formaliny, natomiast w temperaturze 4°C w ciągu 12 godzin. Jest on również inaktywowany w ciągu godziny pod wpływem działania 1-2% NaOH i 5% formaliny.

Objawy kliniczne. Przebieg choroby zależy w dużej mierze od wieku zwierzęcia, sprawności mechanizmów odpornościowych oraz zjadliwości szczepu zakażającego. Szczególnie podatne na zakażenie są króliki ras mięsnych i angora. Natomiast względnie oporne są króliki ras lekkich i mieszańce wielorasowe oraz króliki młode do 2. miesiąca życia, u których utrzymuje się jeszcze odporność matczyna. Choroba przebiega najczęściej w postaci nad ostrej lub ostrej, charakteryzującej się 80-100% śmiertelnością, rzadziej w podostrej, dla której współczynnik ten wynosi około 40-60%. Postać nad ostra cechuje się nagłymi upadkami zwierząt bez widocznych objawów klinicznych. W jej przebiegu zwierzę ta zachowują apetyt do ostatniej godziny życia. Niekiedy tuż przed zejściem śmiertelnym występują konwulsje oraz inne objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Zejście śmiertelne następuje w ciągu 48, niekiedy nawet 16-36 godzin od momentu zakażenia. Postać ostra występuje głównie u młodych królików w wieku powyżej 2 miesięcy. Okres inkubacji jest dość krótki i wynosi 48-72 godziny. W jej przebiegu obserwuje się gwałtownie narastającą duszność, a u części chorych zwierząt pojawia się dodatkowo pienisty lub krwisty wyciek z otworów nosowych, pyszczka, ewentualnie z dróg rodnych. U chorych zwierząt ulegają osłabieniu reakcje na bodźce, a zejścia śmiertelne następują zwykle po 2 dniach od zakażenia, poprzedzone popiskiwaniem i gwałtownymi, nieskoordynowanymi ruchami oraz częściowym porażeniem. U królików, które przeżyły ostrą postać choroby, w krótkim czasie rozwija się żółtaczka i szybko dochodzi również do zejść śmiertelnych.

Postać podostra charakteryzuje się częściową utratą apetytu, silną dusznością, tachykardią, przekrwieniem spojówek, niekiedy pojawia się biegunka i wypływ z nosa. Króliki, które przechorowały tę postać, nabywają trwałą odporność, która jednak nie likwiduje nosicielstwa zarazka. Takie zwierzęta pozostawione do hodowli stanowią potencjalne źródło zakażenia. Zmiany anatomopatologiczne. Badaniem sekcyjnym w postaci nad ostrej choroby często nie wykazuje się widocznych zmian makroskopowych w narządach wewnętrznych lub ograniczają się one jedynie do płuc. Natomiast w postaciach ostrej i podostrej stwierdza się obecność krwistego płynu przesiękowego w jamach ciała oraz uogólnioną skazę krwotoczną ze zmianami głównie w płucach, wątrobie, śledzionie oraz nerkach.

W jamie nosowej stwierdza się obecność krwistej wydzieliny. Błona śluzowa tchawicy jest obrzękła i przekrwiona, a jej wnętrze wypełnia pienista, krwista wydzielina. Podobnie płuca są przekrwione, obrzękłe, z licznymi wybroczynami, wylewami krwawymi i ogniskami rozedmy. Patognomoniczne zmiany obserwuje się w wątrobie, która jest powiększona, barwy jasnożółtoczerwonej, o wyraźnie zatartej budowie zrazikowej i kruchej konsystencji. Na jej powierzchni widoczne są punkciki, te wybroczyny oraz ogniska martwicy. Śledziona jest powiększona, koloru ciemnofioletowego, przekrwiona zastoinowo, z ogniskami martwicy. Grasica ma zatartą budowę zrazikową, jest również powiększona, przekrwiona, z licznymi ogniskami martwicy oraz wybroczynami. W nerkach obserwuje się silną wybroczynowość, ogniskową martwicę oraz zawały krwawe. Wybroczyny występują również w sercu oraz węzłach chłonnych. Niekiedy stwierdza się nieżytowe zapalenie żołądka oraz odcinkową martwicę jelit cienkich.

Rozpoznanie choroby. Jest możliwe na podstawie gwałtownego przebiegu choroby, objawów klinicznych i wysokiego współczynnika śmiertelności. Najwyższą koncentrację wirusa stwierdza się w wątrobie, śledzionie i płucach. Próby izolacji wirusa VHD z chorobowo zmienionego materiału w hodowlach komórkowych generalnie się nie powiodły. Stąd też w diagnostyce laboratoryjnej VHD oprócz badań histopatologicznych i immunohistologicznych stosuje się techniki mikroskopii elektronowej, odczyny hemaglutynacji i immunofluorescencji, test ELISA oraz metodę PCR i Western blot.

Postępowanie. Zwalczanie choroby polega głównie na eutanazji królików chorych, podejrzanych o chorobę i zakażenie oraz unieszkodliwianiu zwłok. Po zlikwidowaniu ogniska choroby należy przeprowadzić dokładną dezynfekcję pomieszczeń oraz klatek przy użyciu 5% formaliny lub 1-2% NaOH. Zaleca się również stosowanie preparatów owadobójczych. W Polsce wirusowa krwotoczna choroba królików należy do chorób podlegających obowiązkowi rejestracji. Przed wprowadzaniem do hodowli nowych zwierząt, szczególnie pochodzących z terenów zapowietrzonych, należy przeprowadzić ich 60-dniową kwarantannę. Skutecznym sposobem zapobiegania tej chorobie są szczepienia profilaktyczne przy użyciu szczepionki narządowej inaktywowanym wirusem, która cechuje się dobrymi właściwościami immunogennymi w zakresie stymulacji swoistych przeciwciał. Króliki szczepi się w wieku powyżej 12 tygodni. Dostępna w handlu jest szczepionka Cunivac, którą podaje się podskórnie lub domięśniowo. Odporność poszczepienna powstaje w ciągu 10-14 dni po immunizacji i utrzymuje przez 5-7 miesięcy. Przeciwwskazaniem jest szczepienie królików o słabej kondycji wykazujących objawy chorobowe oraz młodszych niż 4-6 tygodni.

Wirusowa choroba krwotoczna królików (VHD, wirusowy syndrom krwotoczny królików, martwicowe zapalenie wątroby zającowatych)
Historia. W 1984 r. w jednej z ferm królików w Chinach wybuchła ostra choroba o dużej śmiertelności, która szybko rozprzestrzeniła się do innych królikami. Charakterystyczne dla tej choroby było martwicowe zapalenie wątroby. Chorowały na nią jedynie zwierzęta powyżej 2-go miesiąca życia. Choroba nic była wcześniej opisywana. Jej wirusowe podłoże wkrótce zostało potwierdzone i opracowano szczepionkę tkankową. Podobna choroba wybuchła w 1988 r. w centralnej Europie, a w następnym roku objęła już swoim zasięgiem cały kontynent. W tym czasie chorobę stwierdzono również w Meksyku i północnej Afryce. W 1992 r. rozpoznano chorobę w Wielkiej Brytanii.

Podobną chorobę stwierdzano w Europie od 1980 r. u zajęcy (Lepus europaeus), którą nazwano syndromem europejskiego brązowego zająca (szaraka) (EBHS - European Brown Hare Syndromc, ang.). Ze względu na podobieństwo syndromu u królików i u zajęcy, określenie „martwicowe zapalenie wątroby zającowatych" uważa się za właściwe. Większość badaczy zgadza się jednak, że w naturalnych warunkach choroba nie przekracza bariery gatunkowej pomiędzy zającami i królikami, mimo iż wirus zajęcy może stymulować produkcję przeciwciał u królików. Przyczyny. Czynnik etiologiczny VHD został sklasyfikowany jako kaliciwirus. Czynnik etiologiczny EBHS jest także kaliciwirusem, ale ma nieco inne cechy niż wirus VHD królików. VHD jest bardzo zaraźliwy i może być przeniesiony przez kontakt bezpośredni i pośrednio np. przez muchy.

Objawy kliniczne. Okres inkubacji jest bardzo krótki, zwykle trwa od l do 2 dni. W postaci nadostrej zwierzęta padają nagle bez uprzednich objawów klinicznych. Może pojawić się u nich pienista lub krwista wydzielina z nosa lub krwawienie z okolicy krocza. Postać ostra, często epidemiczna, występuje u królików w wieku powyżej 2 miesięcy. Króliki wykazują różne niespecyficzne objawy, takie jak podwyższona ciepłota ciała, osowiałość, często gwałtowne objawy nerwowe, kończące się szybką śmiercią. Zwierzęta, które przeżyją, wykazują objawy żółtaczkowe i mogą paść w ciągu kilku dni. Króliki z postacią podostrą zdrowieją i stają się odporne na ponowną infekcję. U królików ssących przebieg jest subkliniczny. Rzadko rozpoznaje się przewlekłą bezobjawową postać VHD u królików, często jest spotykaną formą EBHS u zajęcy.

Patologia ogólna. Jedyne widoczne zmiany zewnętrzne to krwista wydzielina z nosa, występująca często w ostrej postaci choroby. W wątrobie stwierdza się największe zmiany; jest ona brązowo-czerwona i krucha, o wyraźnej budowie zrazikowej. Ta zmiana może być zamaskowana przekrwieniem wątroby, co ma głównie miejsce u zajęcy. Krwotoki występują we wszystkich narządach, a zwłaszcza w płucach. Błona śluzowa tchawicy jest przekrwiona i obrzęknięta, a tchawica wypełniona jest pienistą, krwistą wydzieliną.

Histopatologia. U królików typowa jest rozsiana martwica hepatocytów. Ostre zmiany zwyrodnieniowe powodują utratę czynników krzepnięcia krwi oraz zaburzenia w krążeniu, co wyjaśnia krwotoki w płucach i tchawicy oraz mikrozakrzepy w nerkach. Kozpoznanie. Stwierdzane mikroskopowo zmiany w wątrobie umożliwiają rozpoznanie choroby. Do wykrycia zakażenia stosowane są testy serologiczne. Leczenie i zapobieganie. W kilku krajach opracowano skuteczne szczepionki. Zaleca się szczepienie zwierząt powyżej 14 tygodni życia (oprócz nagłych przypadków), z powtórzeniem szczepienia po 6 miesiącach.

Alfabetyczny wykaz chorób jakie mogą zagrażać naszemu królikowi:
Aspergiloza Bąblowica Białaczka Brodawczakowatość Bruceloza Cheyletieloza Choroba Bornaska Choroba kleszczowa
Choroba motylicza Choroba motyliczkowa Choroby nie zaraźliwe Echinostomatoza E - cuniculi Enterotoksemia Fibromatoza
Gruźlica Grzybica drobnozarodnikowa Grzybica narządowa Grzybica strzygąca Grzybica woszczynowa  Inwazja pcheł
Kamienica nerkowa Kokcydioza Kolibakterioza Komary Listerioza Myksomatoza Niedobór witamin Nużyca Oczy Ospa
Pasożyty Pastereloza Pleśniawka Pomór  Pryszczyca Robaczyce nicienie  Robaczyce przywry Robaczyce tasiemce Rodencjoza
Ropnie Salmonelloza Skóra Stafylokokoza Streptokokoza Tasiemczyce Tężec  Toksoplazmoza Tularemia Wągrzyca Wirus PEDV Wścieklizna Wszawica Zakażenie adenowirusem RA - 1 Zapalenie jamy ustnej Zapalenie jelit  Zapalenie nosa

Skład:
Jedna dawka (0,5 ml) zawiera:
Liofilizat: Atenuowany wirus myksomatozy królików, szczep MAV≥103 TCID50
Substancje pomocnicze: Podłoże ochronne do liofilizacji

Zawiesina:
Inaktywowany wirus choroby krwotocznej królików (RHDV), szczep PHB 98≥1280 HAU.
Adiutant: Żel wodorotlenku glinu. Substancje pomocnicze: Tiomersal.

Wskazania: Czynne uodparnianie królików w celu zapobiegania objawom klinicznym oraz upadkom wywołanym przez wirus choroby krwotocznej królików (RHD) i wirus myksomatozy. Powstanie odporności: 7-14 dni. Utrzymywanie się odporności: 9 miesięcy dla MXT, 12 miesięcy dla RHDV. Według wyników prób klinicznych potomstwo samic szczepionych szczepionką Castomix jest chronione od RHVD przynajmniej podczas pierwszych 6 tygodni życia, zostaje jednak w pełni czułe na zarażenie przez wirus myksomatozy.

Przeciwwskazania: Nie szczepić zwierząt chorych lub podejrzanych o jakąkolwiek chorobę. Nie zaleca się stosowania szczepionki w ostatnim tygodniu ciąży.

Dawkowanie, droga i sposób podania: Po rozpuszczeniu liofilizatu w płynnej części szczepionki, podać podskórnie jedną dawkę szczepionki (0,5 ml) najlepiej w okolicach łopatki zgodnie z następującym schematem:

Brojlery królicze:
Podstawowe szczepienie: pierwsze podanie od 10 tygodnia życia.
Króliki stad rodzicielskich:
Podstawowe szczepienie: pierwsze podanie od 10 tygodnia życia, drugie podanie w wieku 6 miesięcy.
Szczepienie przypominające: podawać jedną dawkę co 9 miesięcy.
Szczepienia interwencyjne u królików w wieku poniżej 10 tygodnia stosować w zależności od sytuacji epizootiologicznej:
Podstawowe szczepienie: pierwsze podanie w min. 6 tygodniu życia, drugie podanie miesiąc później.
Szczepienie przypominające: podawać co 9 miesięcy.
Uwaga: W związku z sezonowym występowaniem choroby zaleca się wykonywanie szczepień (rewakcynacji) na co najmniej 14 dni przed spodziewanym pojawieniem się zachorowań.

Szczególne środki ostrożności przy przechowywaniu: Przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci. Chronić przed światłem. Przechowywać w suchym miejscu. Przechowywać w lodówce (2-8°C). Chronić przed mrozem. Ważne jest unikanie nawet krótkotrwałych wahań zalecanej temperatury przechowywania. Po rozpuszczaniu liofilizatu produkt użyć w ciągu 2 godzin. Nie stosować po upływie daty ważności podanej na etykiecie.

Specjalne ostrzeżenia: W przypadku liofilizowanego składnika szczepionki, tj. wirusa myksomatozy stwierdzono ograniczoną możliwość horyzontalnego rozprzestrzeniania się wirusa. Szczepionka może być stosowana w okresie ciąży i laktacji. Nie zaleca się stosowania w ostatnim tygodniu ciąży.
Po przypadkowej samoinfekcji, należy niezwłocznie zwrócić się o pomoc lekarską oraz przedstawić lekarzowi ulotkę informacją lub etykietę.
Brak dostępnym informacji dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności jednoczesnego stosowania tej szczepionkami. Dlatego nie zaleca się stosowania innych szczepionek na 14 dni przed lub po zastosowaniu tego produktu.
Nie mieszać z innym produktem leczniczym weterynaryjnym poza załączonym płynnym składnikiem.

Szczególne środki ostrożności przy unieszkodliwianiu nie zużytego produktu leczniczego lub materiałów odpadowych, jeśli są wymagane: Niewykorzystany produkt leczniczy weterynaryjny lub jego materiały odpadowe należy unieszkodliwić w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami.